Ολοένα και πιο συχνά ακούμε γύρω μας, σε φίλους, συγγενείς, γνωστούς, να διαγνώσκεται κάποια μορφή καρκίνου. Ο καρκίνος πρωτο-περιγράφηκε από τους αρχαίους Αιγυπτίους περίπου 3000 χρόνια πριν, ωστόσο, σήμερα αποτελεί την πιο συχνή αιτία θανάτου στις ΗΠΑ και ανταγωνίζεται με τα καρδιαγγειακά νοσήματα για την θέση αυτή στην Ευρώπη.
Η λέξη «επάρατος» (ἐπί + ἀρῶμαι), σημαίνει η προσευχή, η κατάρα. Από την αρχή της εμφάνισης του καρκίνου οι λέξεις αυτές θεωρήθηκαν ταυτόσημες. Υπονοείται, επομένως, ότι η νόσος θεωρείται καταραμένη, κυρίως λόγω της άγνοιας-αδυναμίας αντιμετώπισής της κατά τα πρώτα χρόνια εμφάνισής της. Παρότι ο καρκίνος έχει κάνει την εμφάνισή του εδώ και αρκετές χιλιάδες χρόνια, ακόμα και σήμερα καθίσταται αναγκαίο να μιλάμε για την απομυθοποίησή του.
Το ερώτημα που εύλογα εγείρεται είναι για ποιό λόγο παρά την χρόνια ύπαρξη της νόσου και την πληθώρα ερευνών και κλινικών μελετών –με την επακόλουθη χρήση εκατοντάδων εκατομμυρίων- για την αντιμετώπιση του καρκίνου, η ασθένεια αυτή θεωρείται ακόμα τόσο απειλητική. Η απάντηση βρίσκεται στη ίδια την φυσιολογία της νόσου. Ο καρκίνος έχει τόσους διαφορετικούς υποτύπους όσοι είναι και οι ασθενείς που υποφέρουν από τη νόσο! Ακόμη και εάν πάρουμε έναν συγκεκριμένο τύπο καρκίνου, φερ’ειπείν παγκρέατος, που είναι από τους πιο δύσκολους στην αντιμετώπισή του και σχετίζεται στη πλειοψηφία τους με μεγάλη θνησιμότητα, βρίσκουμε περαιτέρω πολλαπλές υπο-κατηγορίες, κάποιες με πολύ ευνοϊκή πρόγνωση. Όπως κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, έτσι και η νόσος διαφέρει σε κάθε ασθενή.
Αυτό που κάνει την ασθένεια τόσο ανομοιογενή είναι η γενετική της ταυτότητα, και πως αυτή εκδηλώνεται. Η νόσος προέχεται από τα φυσιολογικά μας κύτταρα, τα οποία στο σύνολό τους σχηματίζουν ιστούς και μορφοποιούν την εικόνα μας αλλά και τη λειτουργικότητα του σώματός μας. Αφού λοιπόν η ασθένεια προέρχεται από τα κύτταρα που μας κάνουν μοναδικούς, έτσι και η νόσος έχει διαφορετική έκφανση σε κάθε άνθρωπο. Το χαρακτηριστικό αυτό δυσκολεύει αρκετά την αντιμετώπισή της. Η τυπική χημειοθεραπεία είναι ένα άθροισμα διαφορετικών φαρμάκων, με σκοπό να σκοτώνουν όλα τα κύτταρα χωρίς επιλεκτικότητα. Τα φάρμακα αυτά σκοτώνουν τα καρκινικά «κακά» κύτταρα, αλλά μαζί σκοτώνουν και πολλά από τα υγιή, «καλά» κύτταρα. Η θεραπεία γίνεται σε κύκλους ή δόσεις, έτσι ώστε να δώσουμε την ευκαιρία στα φυσιολογικά κύτταρα να αναρρώσουν και να επανέλθει η ισορροπία. Όταν η νόσος έχει επιθετική μορφή είναι πιο δύσκολο να επέλθει η ισορροπία αυτή, καθώς τα «κακά» κύτταρα πολλαπλασιάζονται με γρήγορο ρυθμό και η θεραπευτική αγωγή δεν προλαβαίνει να τα χαλιναγωγήσει. Ωστόσο, με την όσο το δυνατόν πιό έγκαιρη διάγνωση και εφαρμόζοντας συνδυασμό κλινικών σχημάτων (χημειοθεραπεία-ακτινοθεραπεία-χειρουργείο) που είναι κατάλληλα προσαρμοσμένα στον κάθε ασθενή ξεχωριστά, οι πιθανότητες αντιμετώπισης της νόσου αυξάνονται σημαντικά.
Πρόσφατα ανακοινώθηκαν οι νικητές του βραβείου Νόμπελ Φυσιολογίας-Ιατρικής 2018, Δρ. Allison (ΗΠΑ) και Δρ. Honjo (Ιαπωνία) για την ανακάλυψή τους στην θεραπεία του καρκίνου μέσω αναστολής της αρνητικής ανοσολογικής λειτουργίας. Συνοπτικά, ο κύριος στόχος της ανοσοθεραπείας είναι να ευαισθητοποιήσει το αμυντικό (Ανοσολογικό) σύστημα του σώματός μας στη καταπολέμηση της νόσου. Οι δύο ερευνητές κατάφεραν να αποκρυπτογραφήσουν τον τρόπο αλληλεπίδρασης των αμυντικών κυττάρων με σκοπό τον συντονισμό των μεθόδων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος. Χρησιμοποιώντας αυτές τις γνώσεις αναπτυχθήκαν νέα φάρμακα για ασθενείς τελικού σταδίου νοσημάτων όπως το μεταστατικό μελάνωμα και ο καρκίνος του πνεύμονα με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας. Συγκεκριμένα, το μήνυμα από την επιτροπή του βραβείου ήταν: «Με αυτή την ανακάλυψη, μπορούμε να νικήσουμε τον καρκίνο».
Ας κρατήσουμε λοιπόν από τον ορισμό της λέξης «επάρατος» μόνο την προσευχή, και να την μετατρέψουμε σε προσοχή, πρόληψη, σωστή αντιμετώπιση και υγεία!
Ιωάννης Χατζάρας
*Ο Δρ. Ιωάννης Χατζάρας είναι Καθηγητής Χειρουργικής-Ογκολογίας στο New York University (NYU), διευθυντής της κλινικής Χειρουργικής Ογκολογίας του NYU Brooklyn Hospital και συνεργάτης σε μεγάλα ογκολογικά κέντρα της Ελλάδας
